Чӑваш Енре страхлакан тата инвестици компанисене сутма шухӑшлаҫҫӗ. Кунсӑр пуҫне ӑратлӑ чӑх-чӗп фабрикин акцине те сутлӑха кӑларӗҫ. Кун пирки республикӑн Пурлӑх тата ҫӗр хутшӑнӑвӗсен министерстви пӗлтернӗ иккен. Аукцион утӑ уйӑхӗнче иртмелле. Хальхи вӑхӑтра заявкӑсем йышӑнаҫҫӗ-мӗн.
«Поддержка» страхлакан компанин 34,6% акцине сутма шухӑшланӑ. Малтанхи хак 46,16 миллион тенкӗпе танлашать. Устав пурлӑхне вара 158,8 миллион тенкӗпе палӑртнӑ. «Атӑлҫи инвестици компанийӗн» обществӑн акцийӗсене ҫуррине яхӑн — 49,3% — сутӗҫ. Унӑн устав пурлӑхне 730 миллион тенкӗпе хакланӑ. Сӑмах май, предприятие кӑҫал икӗ хутчен те сутлӑха кӑларнӑ-мӗн, анчах туянакан тупӑнман.
Сутма шухӑшланӑ тепӗр обьект — Вӑрмарти чӑх-чӗп фабрики. Унӑн устав пурлӑхӗ 85,57 миллион тенкӗ тӑрать. Аукцион 62,76 миллонтан тытӑнӗ.
Ҫӗртмен 5-6-мӗшӗсенче Чӑваш Енре Франци элчисем килсе ҫитмелле. Инҫе ҫула ҫывӑхлатма вӗсем пирӗн патӑмӑрти ял хуҫалӑх отраслӗпе кӑсӑкланнӑран шут тытнӑ-мӗн.
Ҫичӗ ютран килекенсем хушшинче ял хуҫалӑх машинисене кӑларакансем, кукурус, хӗвелҫаврӑнӑш, рапс, сорго тата соя вӑррине туса илекенсем пулмалла иккен. Францин ял хуҫалӑх отраслӗн ӗҫченӗсем Чӑваш Енри хӑш-пӗр предприятие ҫитӗҫ, фермерсемпе курнӑҫӗҫ. Пӗр-пӗрин опычӗпе паллашнӑ хыҫҫӑн килӗштерсе ӗҫлесси пирки пӗр чӗлхе тупасса шанаҫҫӗ.
Паян Етӗрне районӗнче выльӑх-чӗрлӗх отраслӗнче тӑрӑшакансен ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Конкурса дояркӑсем тата ӗнене искусствӑлла майпа пӗтӗлентерекенсем хутшӑннӑ.
Тӳррипе каласан, ку конкурс районшӑн та, республикӑшӑн та ҫӗнӗлӗх мар — ӑна ҫулсеренех йӗркелеҫҫӗ. Районта мала тухнисем республика шайӗнче, республикӑра палӑрнисем Раҫҫейри хӑйсен ӗҫтешӗсемпе ӑмӑртаҫҫӗ.
Конкурса пырса ҫитнӗ сӗт сӑвакансемпе осеменаторсене район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин тата унӑн пӗрремӗш ҫумӗ — ял хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхӗ Владимир Семенов тата ыттисем саламланӑ, ҫӗнтерме ӑнӑҫу суннӑ. Конкурса хутшӑнакансене Шупашкартан пырса ҫитнӗ артистсем савӑк кӑмӑл парнеленӗ.
Мӗн кӑна шутласа кӑлармаҫҫӗ-ши ӗнтӗ этем пурнӑҫне ҫӑмӑллатас тесе. Уй-хирсенче те халӗ ӗлекхилле алӑпа тырра ӳстерсе пуҫтармаҫҫӗ, мӗн пур ӗҫе пӗтемпе техника пурнӑҫлать.
Етӗрне районӗн хирӗнче те паянхи куна ҫӗнӗ технологи урапи (машина) «хуҫаланма» тытӑннӑ. Пайӑртарах ячӗ унӑн — «Тӗтре» пневмаход. Уй тӑрӑх ҫак урапа сехетре 60 ҫухрӑм таран хӑвалама пултарать. Ҫулпа мар, ӗҫ вӑхӑтӗнче. Ҫапла май халӑхра ӑна «луноход» ят пани те тӗл пулать.
В.И. Чапаев ячӗллӗ ОАО ПКЗ пуҫлӑхӗ тӗлентермӗш пневмахода шанать, кӑҫал тыр-пулла пысӑк тухӑҫпа пуҫтарса илме ӗмӗтленет. Ҫак тӗллеве тӳрре кӑларас тесен вара пайтах вӑй хумалла — сӑмахран ятарлӑ им-ҫам сапмалла. Племконезавод обществин пуҫлӑхӗ Александр Кузнецов В.И. Чапаев ячӗлле ОАО ПКЗ хирне ҫумсенчен хӑтарас тӗллевсемпе Чӗмпӗр облаҫӗнчи хресчен хуҫалӑх ертӳҫинчен Александр Кузнецовран пулӑшу ыйтнӑ — лашӗ вара ҫак тӗлӗнтермӗш урапана пирӗн тӑрӑха илсе ҫитернӗ те ӗнтӗ.
Паян, ҫӑвӑн 29-мӗшӗнче, Владислав Ижетников «Тӗтре» пневмохочӗпе ӗҫе пикенчӗ. Ҫак техника пулӑшӑвӗпе вӑл 2-3 кун хушшинче 1 000 гектар ҫӗре имҫамласа тухасшӑн — ҫанталӑк лайӑх тӑнӑ вӑхӑтра кунне вӑл шӗвекпе 500 гектар таранах сапайрать.
Ҫапла-ҫапла. Агрономсем е ял хуҫалӑхӗнче тӑрмашакан ытти ӑстасем мар, алӑра хутпа ручка, диктофонпа камера тытакансем. Пресс-тур ят панӑ мероприятие ыран республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви ирттерет.
Ял хуҫалӑх предприятийӗсенче ҫурхи пӗрчӗллӗ тата пӑрҫа йышши культурӑсене акса пӗтерчӗҫ ӗнтӗ. Массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче тӑрӑшакансене хресчен яваплӑ тапхӑрта епле тӑрӑшнине каласа кӑтартма тӗллев лартнӑ май Шупашкар районӗнчи «Атлашевский» кооператива (вӑл Тутаркасси ҫуммӑн вырнаҫнӑ) илсе кайӗҫ. Калем ӑстисем калча пахалӑхне хаклӗҫ, ял хуҫалӑхӗнче усӑ куракан меслетсемпе паллашӗҫ.
Сахӑр кӑшманӗ чӑвашсемшӗн анлӑ сарӑлнӑ культура тееймӗпӗр. Ҫапах та ӑна туса илекенсем ҫук мар. Хӑшӗсем ҫӗршыв шайӗнче те палӑраҫҫӗ.
Раҫҫейӗн сахӑр тӑвакансен союзӗ пӗлтӗр «Сахӑр кӑшманӗ акакан Раҫҫейри чи лайӑх хуҫалӑх» тата «Сахӑр туса илекен Раҫҫейри чи лайӑх савут» конкурссем ирттернӗ. Вӗсене нумаях пулмасть пӗтӗмлетнӗ те пирӗн республикӑри виҫӗ хуҫалӑх ҫӗнтернине палӑртнӑ. Чи лайӑххисен шутӗнче — Патӑрьел районӗнчи «Исток» агрофирма, Улатӑр районӗнчи И.А. Сергунина фермер хуҫалӑхӗ тата Комсомольски районӗнчи «Дружба» кооператив. Ҫӗнтерӳҫӗсене ҫӗртмен 19-20-мӗшӗсенче Орел хулинче иртекен XII Пӗтӗм тӗнчери сахӑр канашлӑвӗнче чыслӗҫ.
Чӑваш Енре кӑҫалтан хӗвелҫаврӑнӑш ӳстерме шут тытнӑ. Ҫулса выльӑха силос туса пама унччен те аккаланӑ-ха ӑна. Анчах хальхинче тӗшшишӗн ӳстерӗҫ. Чӑвашсемшӗн ҫӗнӗ ӗҫе пуҫараканни — Улатӑр районӗнчи «Игнатово» тулли мар яваплӑ общество. Яваплӑ утӑма пуҫӑниччен хуҫалӑх ертӳҫисем ытти регион опытне тишкернӗ. Кӳршӗллӗ Чӗмпӗр облаҫӗнчех, ав, ҫак культурӑна ҫулсерен пиншер гектар ҫинче туса илеҫҫӗ. Акана тухиччен улатӑрсем хӑйсен тӑпра пахалӑхне те хакланӑ. Тата, паллах, хӗвелҫаврӑнӑш вӑррине вырнаҫтармалли вырӑнсене шыранӑ. Ӑна тип ҫу кӑларакан савут йышӑнать иккен. Хӗвелҫаврӑнӑша специалистсем тухӑҫлӑ культурӑсенчен пӗри тесе хаклаҫҫӗ. Паян унӑн пӗр килограмӗ 15 тенкӗпе каять-мӗн.
Хӗвелҫаврӑнӑш вӑррине «Kinze 3600» маркӑллӑ икӗ агрегат акать. Харӑсах темиҫе ӗҫ пурнӑҫлама пултараканскер пӗр вӑхӑтрах им-ҫам та сапса хӑварать иккен. Талӑкра 300 гектара яхӑн ҫӗнме хӑват ҫитереҫҫӗ. Ӗнерхи кун тӗлне 2,5 пин гектар акнӑ та иккен. Пӗтӗмпе вара 4 пинтен ирттересшӗн.
Хӑй вӑхӑтӗнче пахаланӑ куккуруса пӗр вӑхӑтра ял хуҫалӑх предприятийӗсем пӑрахӑҫланӑччӗ. Хӑш-пӗр специалист ун пирки пирӗн тӑрӑхра туса илме юрӑхлӑ мар тенине теприсем манман-тӑр-ха. Манӑҫтарнӑ ҫав культурӑна халӗ вара урӑхларах хаклама тытӑнчӗҫ. Тата сорчӗсем те тӗрлӗрен мар-и? Ку тӑрӑхра туса илме шухӑшласа кӑларнисем аван тухӑҫпа савӑнтарнине тата ӗнесемшӗн куккурус пахаран та паха апат пулнине кура ӑна юлашки вӑхӑтра ҫине тӑрсах ӳстерме тытӑнчӗҫ.
Шупашкар районӗнче куккуруса кӑҫал 770 гектар ҫинче акса хӑварма палӑртнӑ. Паянхи кун тӗлне «Чурачикское» тата «Прогресс» хуҫалӑхсем пурӗ 215 га (сӑмай май, вӗсен иккӗшӗн те пӗр хуҫа), «Атлашевский» кооператив 158 га, «Ольдеевская» агрофирма 60 га акнӑ. «Приволжское», Ленин ячӗллӗ, «Средняя Волга» хуҫалӑхсем вара ҫав культура валли ҫӗр хатӗрлеҫҫӗ.
Ҫӗре ҫӗнӗ йышши технологипе акасси республикӑри хӑш-пӗр хуҫалӑхра йӑлана кӗрсе пырать. Тӗслӗх вырӑнне республикӑн ял хуҫалӑх министерстви Ҫӗрпӳ районӗнчи А.В. Хорошавин фермера тата Вӑрнар районӗнчи «Санары» хуҫалӑха илсе кӑтартать. Унта «No-Till» текен технологипе ӗҫлеҫҫӗ-мӗн. Акӑлчан чӗлхинчен куҫарсан ку вӑл сухаламасӑр тенине пӗлтерет.
Ҫапла, пӗрчӗллӗ культурӑсене тата сидерат евӗр акакан ял хуҫалӑх культурисене хӑмӑл ҫийӗн сухаламасӑрах акма пулать иккен. Анчах акаканни — йӑлана кӗнӗ йышши сеялка мар, харӑсах темиҫе ӗҫ пурнӑҫлама пултаракан 9 метр сарлакӑш агрегат. Вӑл талӑкра 90 гектара ним мар ҫӗнейрет иккен. Ҫӗнӗ йышши ҫав техника пӗрре кайнӑ чух им-ҫам та сапать, вӑрлӑха та акса хуплать, хӑмӑла вара вӗтетсе хӑварать. Ҫак меслет ҫӗре шыв ҫурасран тата тӑпрана ҫил типӗтсе ярасран та лайӑх иккен. Ҫапла ӗҫленине кура ҫур акинче укҫа-тенкӗ сахалтарах тӑкакланать-мӗн — кашни ӗҫе уйрӑм пурнӑҫланипе танлаштарсан 40 процент таран перекетленет имӗш.
Ытти сеялкӑпа танлаштарсан ҫӗнӗ йышши агрегат харӑсах темиҫе культура акма пултарнипе те уйрӑлса тӑрать.
Вӗлле хурчӗ тытассипе чӑвашсем мӗн авалтанпах ҫине тӑнӑ. Ҫак ӗҫе ансат тесе калаймӑн — унӑн вӑрттӑнлӑхӗ самай. Муркаш районӗнчи хурт-хӑмӑр ӑстисем вара хӑйсен ӗҫ мелне ыттисене хаваспах каласа параҫҫӗ тесен те йӑнӑш пулас ҫук. Вӗлле хуртне тытакансем ҫак эрнере район шайӗнче канашлу ирттерсех ӑсталӑха туптамалли майсем пирки калаҫнӑ.
Хурт-хӑмӑр агентствин тӗп директорӗ Г.А. Максимов чир-чӗрпе епле кӗрешмелли ҫинчен ӑнлантарса панӑ. Муркаш районӗнчи хурт-хӑмӑрҫӑсен старости Г.Т. Толстов хуртсене сиен кӳрекен сӑтӑрҫӑсемпе тата чир-чӗрпе эмелсӗрех кӗрешме май пуррине аса илтернӗ, ҫав меслетсем пирки тӗплӗн каласа кӑтартнӑ.
Ял ҫыннисем ял хуҫалӑх апат-ҫимӗҫне туса илме пӗлеҫҫӗ-ха, анчах вырнаҫтарма пур чухне ҫӑмӑл мар. Тата халӗ пахалӑха ӗнентерекен хутсем те кирлӗ. Акӑ, сӑмахран, «Чӑвашсен биоҫимӗҫӗ» стандарта тивӗҫтерес тесен ятарлӑ сертификаци витӗр тухмалла. Район администрацийӗн экономика тата агропромышленность аталанӑвӗн пайӗн тӗп специалисчӗ Т.А. Алексеева ҫавӑн пирки уҫӑмлатса панӑ.
+11.3 °C